Phrae เมืองแพร่....: ประตุสู่ล้านนา อำเภอสอง จังหวัดแพร่

เมืองแพร่

“หม้อห้อมไม้สัก ถิ่นรักพระลอ

ช่อแฮศรีเมือง ลือเลื่องแพะเมืองผี คนแพร่นี้ใจงาม”

ประวัติความเป็นมาของอำเภอสอง จังหวัดแพร่

คำขวัญอำเภอสอง

" แก่งเสือเต้น อ่างแม่สอง สักทองหัตถศิลป์สืบสาน

นางสิบสองเพื่อนแพงแหล่งตำนาน เมืองอุทยานลิลิตพระลอ"

ที่อยู่ที่ว่าการอำเภอ

1 ม.5 ถ.ปู่เจ้าสมิงพราย ต.บ้านกลาง อ.สอง จ.แพร่

หมายเลขโทรศัพท์

0-5464-2635,0-5459-1763

หมายเลขโทรสาร
0-5464-2635

ข้อมูลทั่วไป

ประวัติความเป็นมา

พงศาวดารโยนก กล่าวถึง เมืองสองว่า จุลศักราช 914 ปีชวด จัตวาศก เดือน 9 ขึ้น 10 ค่ำ เจ้าฟ้าเมืองนายกับเจ้าฟ้าเชียงทอง สองพี่น้อง ได้ยกรี้พลมาตีเมืองต่างๆ ในอาณาจักร ล้านนาไทย ได้เมืองเชียงราย เชียงแสน เมืองลอ พะเยา ลุถึงเดือน 11 ขึ้น 2 ค่ำ ปีเดียวกัน ยกทัพจากเมืองพะเยา ระยะทางแปดพันวาไปแรมยางดุมสะเอียบ จากยางดุมสะเอียบไปแรมป่าเลาระยะทางสองพันวายกจากป่าเลาไปแรมเมืองสองระยะทางหมื่นวายกจาก เมืองสองไปแรมป่าเสี้ยว ยกจาก ป่าเสี้ยวไปแรมเมืองแพร่ ฯลฯ

พงศาวดารเมืองน่าน กล่าวถึงเมืองสองว่า จุลศักราช 889 ตรงกับ พ.ศ. 2070 พญาน่าน ตนชื่น อุ่นเฮือน ได้ยกไพร่พลทหารลงมาตีเมืองเทิง เมืองสอง ได้ชัยชนะจึงกวาดต้อนผู้คนไปเป็นจำนวนมาก จุลศักราช 893 ตรงกับ พ.ศ. 2074 พญาแพร่ได้รวบรวมไพร่พลยกขึ้นไปตีเมืองคืนจาก พญาน่าน แต่ไม่สามารถตีหักเอาเมืองน่านได้จึงยกทัพกลับแต่เจ้าเมืองแพร่ได้แต่งตั้งตัวแทน ให้ไปปกครองเมืองสองสืบทอดกันมาหลายชั่วอายุคน กล่าวกันว่าเดิมบ้านเจ้าเมืองสองตั้งที่บ้านหนุน ต่อมาภายหลังได้ย้ายไปตั้งที่บ้านกลาง

การปกครองในอดีต

ผู้ปกครองอำเภอสอง จัดเป็นกลุ่มขุนนางนอกเวียง หมายถึงกลุ่มขุนนาง ผู้ดูแลภารกิจในท้องที่ต่างๆ ภายในเขตเมืองแพร่โดยปฏิบัติงานตามที่ เค้าสนามกำหนด ได้แก่ กลุ่มเจ้าเมืองขึ้น คำว่าเมืองขึ้นภาษาเค้าสนาม เรียกว่า ลูกเมือง ซึ่งเมืองแพร่มีเมืองขึ้นเพียงเมืองเดียวคือ เมืองสอง ผู้ที่เป็นเจ้าเมืองสองจะได้รับตำแหน่ง พระเมืองสอง ซึ่งเจ้าเมืองสององค์สุดท้ายชื่อ พระทุติยรัฐบุรินทร์ (เจ้าน้อยมหาเทพ)

พ.ศ. 2434 พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงเปลี่ยนแปลงรูปแบบการปกครองส่วนภูมิภาค โดยจัดให้มีการปกครองแบบ เทศาภิบาล แบ่งเขตการปกครองออกเป็นมณฑลจังหวัด อำเภอ ตำบล และหมู่บ้านเทศาภิบาลมณฑลมีข้าหลวงเทศาภิบาลเป็นผู้สำเร็จราชการมณฑลเมืองแพร่ขึ้นกับมณฑลลาวเฉียงต่อมาได้เปลี่ยนชื่อเป็นมณฑลพายัพ ที่ว่าการมณฑลอยู่ที่เมืองเชียงใหม่

พ.ศ.2440พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวโปรดให้จัดการปกครองหัวเมืองฝ่ายเหนือแบบมณฑลเทศาภิบาล เมืองสองจึงถูกลดฐานะลงเป็นอำเภอ เรียกว่า อำเภอยมเหนือ พระราชบัญญัติการปกครองมณฑลพายัพในปี พ.ศ. ๒๔๔๒ ได้แบ่ง เมืองแพร่ออกเป็นสองเขตการปกครองเรียกว่า แขวง คือ แขวงเมืองแพร่ และ แขวงแม่ยมเหนือ โดยมีข้าราชการคนไทยขึ้นมาเป็นผู้ปกครองเรียกว่า นายแขวง แล้วนำบ้านหลายๆบ้านรวมกันเรียกว่า แคว่น หรือ แคว้น ผู้ปกครองเรียกว่า นายแคว่น หรือ นายแคว้น มีตำแหน่งเป็น พระยา ตามชื่อแคว้นเช่น พระยาป่าแดงหลวง, พระยาถิ่นหลวง, พระยาไชยยามาตร์ เป็นต้น ส่วนบ้านแต่ละบ้านเรียกใหม่ว่า หลัก ผู้ปกครองเรียกว่า นายหลัก หรือ แก่บ้าน มีตำแหน่งเป็น ท้าว เหมือนเดิม

ปี พ.ศ. 2449ทางราชการได้เปลี่ยนชื่อจาก อำเภอยมเหนือ เป็นอำเภอสอง ตามความนิยมของชาวบ้านใกล้ไกล

ปี พ.ศ. 2470 ทางราชการได้เปลี่ยนชื่อจาก อำเภอสอง เป็นอำเภอบ้านกลาง แต่ไม่มีใครเรียกและไม่เป็นที่รู้จัก
ปี พ.ศ. 2480 ทางราชการจึงได้เปลี่ยนชื่อกลับไปใช้ชื่อตามเมืองโบราณ คือ เมืองสอง ดังนั้นจึงเปลี่ยนจากอำเภอบ้านกลางเป็นอำเภอสอง มาจนถึงปัจจุบัน

ที่ตั้งและอาณาเขต

อำเภอสองตั้งอยู่ทางทิศเหนือสุดและมีพื้นที่มากที่สุดของจังหวัด มีอาณาเขตติดต่อกับเขตการปกครองข้างเคียงดังต่อไปนี้
ทิศเหนือ ติดต่อกับ อำเภอดอกคำใต้ อำเภอเชียงม่วน (จังหวัดพะเยา) และอำเภอบ้านหลวง (จังหวัดน่าน)

ทิศตะวันออก ติดต่อกับอำเภอเวียงสา (จังหวัดน่าน) และอำเภอร้องกวาง

ทิศใต้ ติดต่อกับอำเภอร้องกวาง อำเภอหนองม่วงไข่ และอำเภอลอง

ทิศตะวันตก ติดต่อกับอำเภอแม่เมาะและอำเภองาว (จังหวัดลำปาง)

สภาพภูมิประเทศและภูมิอากาศ
อำเภอสองเป็นภูมิประเทศที่เป็นภูเขาและป่าไม้ประมาณร้อยละ70ของพื้นที่ตัวอำเภอมีความสูงประมาณ 180 เมตร จากระดับน้ำทะเลปานกลาง โดยจุดสูงที่สุดอยู่ที่บริเวณดอยหลวง(อยู่ในตำบลสะเอียบ จุดแบ่งเขตแดนระหว่างจังหวัดแพร่และจังหวัดน่าน)สูงประมาณ 1,300 เมตร จากระดับน้ำทะเลปานกลาง
เนื่องจากอำเภอสองตั้งอยู่ในภูมิประเทศที่มีภูเขาล้อมรอบทำให้ฤดูร้อนจะมีอากาศร้อนอบอ้าว อุณหภูมิสูงสุดเฉลี่ยประมาณ 35-40 องศาเซลเซียส และฤดูหนาวจะมีอากาศหนาวถึงหนาวจัด อุณหภูมิต่ำสุดในแต่ละปีประมาณ 5-10 องศาเซลเซียส ส่วนฤดูฝนจะมีฝนเฉลี่ยต่อปี ประมาณ 1,000 - 1,500 มิลลิเมตร

การแบ่งเขตการปกครอง

อำเภอสองแบ่งพื้นที่การปกครองออกเป็น 8 ตำบล 85 หมู่บ้าน ได้แก่

ที่	ชื่ออำเภอ	ตัวเมือง	อักษรโรมัน	จำนวนตำบล	จำนวนหลังคาเรือน	จำนวนประชากร
1.	บ้านหนุน		Ban Nun	11	3,055	8,757
2.	บ้านกลาง		Ban Klang	12	2,973	8,058
3.	ห้วยหม้าย		Huai Mai	17	2,688	8,527
4.	เตาปูน		Tao Pun	12	2,502	8,131
5.	หัวเมือง		Hua Mueang	13	2,037	6,588
6.	สะเอียบ		Sa-iap	10	2,023	5,623
7.	แดนชุมพล		Daen Chumphon	4	821	2,623
8.	ทุ่งน้าว		Thung Nao	6	1,164	3,564